کاربردهای رویکرد “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” در تحول فردی، سازمانی و جهانی
رویکرد “Appreciative Inquiry” یا ”پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” یکی از اثربخش‌ترین روش‌های ایجاد تحول مثبت در دنیای امروز است. برخلاف رویکردهای سنتی که تمرکز خود را بر شناسایی مشکلات و کاستی‌ها می‌گذارند، “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” با تمرکز بر نقاط قوت، موفقیت‌ها و پتانسیل‌های مثبت، به تغییرات بنیادین و الهام‌بخش در افراد، سازمان‌ها و جوامع کمک می‌کند. در این مقاله، کاربردهای متنوع “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” را در سطوح مختلف بررسی می‌کنیم.
تحول سازمانی
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” در حوزه تحول کل‌نگر سازمانی است. بسیاری از سازمان‌های انتفاعی و غیرانتفاعی با استفاده از این رویکرد توانسته‌اند فرهنگ سازمانی خود را متحول، انگیزه کارکنان را افزایش و عملکرد سازمانی را بهبود بخشند. در مقاله قبل (+) به‌صورت گذرا به نمونه هائی اشاره شد، در فصل چهارم کتاب “قدرت پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی”، دیانا ویتنی نویسنده کتاب و همکاران او به معرفی هشت تجربه موفق می پردازند: سازمان‌هایی که با بهره‌گیری از این رویکرد، مسیر تحول را پیموده‌اند. در مقالات بعدی نمونه ای از آنها را بررسی می کنم .
توسعه و همکاری بین‌سازمانی
در سطوح بین‌سازمانی، “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” ابزاری مؤثر برای ایجاد هویت مشترک، هم‌افزایی و همکاری پایدار میان چند سازمان است
توسعه جامعه
در پروژه‌های توسعه پایدار جوامع، چه در سطح محلی و چه بین‌المللی، بسیار مؤثر بوده است. پروژه‌های موفقی مانند (+) Imagine Chicago نمونه‌ای الهام‌بخش از استفاده از “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” برای تقویت انسجام اجتماعی، ایجاد امید و ترسیم آینده‌ای روشن برای شهروندان هستند. سازمان‌هایی مانند یونیسف و نجات کودکان (save children) نیز از این رویکرد برای بهبود کیفیت زندگی جوامع مختلف بهره برده‌اند.
توسعه تیم‌ها و گروه‌های کوچک
“پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” در فرآیندهای طراحی آموزشی، مدیریت جلسات و ساخت تیم‌های اثربخش کاربرد فراوانی دارد. از تشکیل هویت تیمی گرفته تا ایجاد انسجام، اعتماد، و طراحی چشم‌اندازهای مشترک، همه با بهره‌گیری از ابزارها و تکنیک‌های “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” می‌توانند به بهترین نحو انجام شوند. کتاب ساختن تیم مبتنی بر قدردانی”Appreciative Team(+) Building” منابعی کاربردی برای این حوزه ارائه می‌دهد.
تحول آموزشی و فردی
تجربه تحول‌آفرین دبیرستان Shaw در کلیولند نمونه‌ای بارز از کاربرد “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” در آموزش و پرورش است. در این پروژه، دانش‌آموزانی که بارها در امتحانات پایه مردود شده بودند، با شرکت در یک اردوی تابستانی سه‌هفته‌ای بر اساس “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” ، توانستند نه‌تنها در آزمون نهایی موفق شوند، بلکه به عزت‌نفس، امید و انگیزه ادامه تحصیل دست یابند در این برنامه از 31 دانش آموزی که قبلاً سه بار در امتحانات مردود شده بودند 29 نفر قبول شدند و 28 نفر به دانشگاه رفتند. (+)
بهبود همکاری‌های بین‌گروهی
یکی دیگر از قابلیت‌های “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” ، توانایی آن در تقویت اعتماد و همدلی بین گروه‌های مختلف است. برای نمونه، در فرآیند جانشینی مدیریت در یکی از سازمان‌ها، “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” موجب شد نسل قدیم و جدید رهبری در یک فضای مشارکتی و قدردانانه گرد هم آیند، گذشته را پاس بدارند و آینده‌ای مشترک ترسیم کنند.
بهبود روابط انسانی و فردی
“پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” ابزار قدرتمندی برای تحول شخصی، کوچینگ، منتورینگ و حتی روان‌درمانی است. مثال جالب شرکت مک‌دیتا، که برنامه منتورینگ مبتنی بر مصاحبه‌های مبتنی بر قدردانی را برای کارکنان جدید طراحی کرده بود، نشان می‌دهد چگونه این رویکرد می‌تواند ارتباطات انسانی را در محیط کار بهبود بخشد.
توسعه رهبری و کوچینگ فردی
“پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” در سال‌های اخیر به یکی از پرکاربردترین رویکردها در حوزه رهبری تحول‌آفرین و کوچینگ توسعه‌محور تبدیل شده است. کتاب‌هایی مانند کوچینگ مبتنی بر قدردانی (+) و رهبری مبتنی بر قدرشناسی (+) ابزارها و مدل‌های مفیدی برای اجرایی کردن این سبک در کوچینگ و رهبری ارائه داده‌اند.
رشد معنوی و روابط اجتماعی
“پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای آشتی، توسعه روابط و گفت‌وگوی بین فرهنگی استفاده شود . این رویکرد در مناسبت‌های خانوادگی مانند تولد، بازنشستگی و سالگردها به کار گرفته شده تا زندگی تأثیر مثبت افراد بر یکدیگر گرامی داشته شود و دوستی‌ها و امید به آینده تقویت گردد.
نتیجه‌گیری
“پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” فراتر از یک ابزار مدیریتی است؛ این رویکرد مسیری برای کشف بهترین‌ها، ساختن آینده‌ای امیدبخش و تقویت سرمایه انسانی در تمام سطوح زندگی فردی، اجتماعی و جهانی است. با پذیرش دیدگاه قدرشناسانه، می‌توان فرهنگ‌ها، سازمان‌ها، جوامع و حتی جهان را به سوی روشنایی، همکاری و شکوفایی هدایت کرد.
سلسله مطالب در مورد پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی
پرس‌وجوی قدردانی appreciative inquiry: سفری به سوی کشف بهترین‌ها
آیا به‌کارگیری پرس‌وجوی قدردانی در شرکتها مؤثر است؟
کاربردهای رویکرد “پرس‌وجوی مبتنی بر قدردانی” در تحول فردی، سازمانی و جهانی